Ρυτίδες σοφίας ομορφαίνουν τα κάτασπρα μαλλιά της εβδομηνταεπτάχρονης σήμερα Αγγελικής Γρύλλη που μεγάλωσε και πήγε σχολείο στην Πάτμο, αλλά επισκεπτόταν τους Αρκιούς από 3-4 ετών για να βοηθάει τη γιαγιά της. Κι ενώ έμεινε στην Πάτμο ως τα 12-13 της χρόνια, μέχρι τα 15 της βοηθούσε τον πατέρα της στο πλωτό του οπωροπωλείο, αφού μετέφερε μέσα σε καΐκι φρούτα και λαχανικά στα άλλα νησιά.
Ήταν Αύγουστος του 1982 όταν η δημοφιλέστερη σήμερα παραλία του νησιού φιλοξένησε την πρώτη στην ιστορία αυτοσχέδια καντίνα. Ο Θεολόγος Παντέλος (Λόλος) μαζί με τη ζεστή του θράκα και τα σουβλάκια του, αξιοποίησε παρατημένα σχολικά θρανία κάνοντάς τα τραπέζια, δημιούργησε ευφάνταστες σκιές και μετέτρεψε σε καθίσματα κορμούς δέντρων.
Τον Βενέδικτο Παραδείση, το ένα από τα δεκατέσσερα παιδιά και το μόνο που δεν μετανάστευσε σε Τανζανία, Αυστραλία και Αμερική, τον βρίσκει η ιστορία της ζωής του να «διορθώνει» το 1949, ήδη στα δώδεκά του, τους μάστορες που έφτιαχναν τις αυλές των σπιτιών, ενώ μετέπειτα έμαθε να χτίζει ξερολιθιές με πέτρες.
Ο Ευάγγελος Καΐρης γεννήθηκε το 1941, στο ξέσπασμα του β’ παγκοσμίου πολέμου, και υπήρξε ο μόνος από τα τρία του αδέλφια που έμεινε στον τόπο του, τη στιγμή που εκείνα μετανάστευσαν σε Αυστραλία και Βέλγιο.
Απόγονος του δεύτερου κατοίκου των Λειψων. Είχε 3 αδέρφια που πήγαν Αυστραλία τα 2 και ο ένας στο Βέλγιο . Ο ίδιος ήθελε να μείνει στο νησι. Όλα τα έργα του δήμου πέρασαν από τα χέρια του .
Η ποικιλία των γραμμών και των χρωμάτων του ουρανού όπως και το χαρούμενο πρόσωπο του κ. Παναγιώτη Παραδείση από τους Λειψούς προσημαίνουν πριν από κάθε ανάγνωση το πολυδιάστατο, το μαχητικό και το προσαρμοστικό του πνεύμα. Λατρεύει το νησί του κι έχει τόσο πολύ χαράξει στη μνήμη του το μπλε του Αιγαίου, που αναγνωρίζει κάθε του βραχονησίδα.
Όλη η ζωή του Παππαγιάννη είναι «χτισμένη» στον τόπο όπου βρήκαν διαφυγή από τους Σαρακηνούς τον 7ο αιώνα μ.Χ. οι κάτοικοι της αρχαίας Βρουκούντας. Εκείνων τα χέρια έχτισαν τον περίτεχνο ναό που μέχρι και σήμερα ο ίδιος λειτουργεί τους ελάχιστους κατοίκους της Ολύμπου. «Στην Όλυμπο γεννήθηκα και από εδώ θα αποδημήσω». Όταν στα 52 του χειροτονήθηκε, δέθηκε σώμα και πνεύμα με την ιδιαίτερη πατρίδα του για δεύτερη φορά.
Θυμάται στα έξι του χρόνια, με τη λύρα στα χέρια, να τον ανεβάζει ο πατέρας του ξυπόλητο παιδάκι επάνω σε ένα τραπέζι, καταμεσής του πανηγυριού. Ήθελε να δει εάν ο γιος του διέθετε από το χάρισμά του, και θα τα κατάφερνε να κάνει τον κόσμο να χορέψει. Και ο κόσμος χόρεψε, και ο Μιχάλης Τσαμπουνιέρης βαπτίστηκε λυράρης.
Μέσα στο καφενείο η «Κρήτη» έχει περάσει μια ζωή. Ήρθε στην Όλυμπο νύφη το ΄70, από το Διαφάνι, και έμελλε η ιστορία του καφενείου, που ξεκίνησε η οικογένεια του συζύγου της, να γίνει και δική της. Τότε ακόμη που ο ηλεκτρισμός δεν είχε φτάσει σε αυτή την άκρη του νησιού, οι θαμώνες έτρωγαν κάτω από το φως της γκαζόλαμπας, που ως και σήμερα είναι εκεί, να ανάβει άμα το ρεύμα πέφτει.
Η κυρά Ελένη, η κυρά της Σύρνας, μαζί με τον πατέρα της, τον Σαμψάκο, επέλεξαν το 1947 που οι καρδιές μαυρίζαν από το δηλητήριο του ρατσισμού, να απαντήσουν με ό,τι γνώριζαν καλύτερα: με φως. Και έτσι μαζέψανε από τη θάλασσα 785 Εβραίους, θύματα που επέζησαν από τη φρίκη των ναζί, που προς την πορεία τους προς Παλαιστίνη, το αδέξιο ατμοκίνητο «Αθηνά» τους βύθισε στο ραξοβόλι της Σύρνας.
Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τι πέρασε ο κόσμος στην Κατοχή. Και μόνο μία πικρή επίγευση με άρωμα υπερηφάνειας θα μπορούσαμε να έχουμε από τα λεγόμενα ανθρώπων που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες των τότε συνθηκών διαβίωσης. Η Σοφία Σκοπελίτη δεν έφυγε ποτέ από τον κάμπο μέχρι και σήμερα.
Η Φανή Πρασίνου γεννήθηκε στην Καλοταρίτισσα της Δονούσας, όπου και μένει εδώ και 91 χρόνια. Θυμάται στον πόλεμο του ‘40 την επίταξη των ζώων για να προσφέρουν εκείνα τις υπηρεσίες τους στο Μέτωπο και το γεγονός πως τα έκρυβαν από τους Ιταλούς. Παρά τις δυσκολίες των καιρών που βίωσε, έμεινε ατρόμητη, δραστήρια κι αυτόνομη.
Ο κυριος Δημητρης γεννήθηκε το 1922. Όλη την ζωή του την έχει περάσει στο νησί του, την Κύθνο. Δύσκολη ζωή γεμάτη δυσκολίες αλλα πολλή αγάπη για τον τόπο του.
Ο κυρ Μάρκος από τα οκτώ του χρόνια θυμάται να είναι στα βουνά και να προσέχει τα ζώα. Στα δεκαπέντε του, όμως, πάει για πρώτη φορά στην Αθήνα για να δουλέψει σε καφενείο. Από τότε μέχρι και σήμερα εργάστηκε στα ιστορικότερα καφενεία της Αθήνας και της Αμοργού γιατί, όπως λέει, αγαπάει την κοινωνικότητα και την παρέα.
Γεννημένος το 1936 ο Νικόλας Τηραίος, ήταν βοσκός στο νησάκι της Νικουριάς της Αμοργού, όπου περνούσε μαζί με άλλους δύο βοσκούς αρκετούς μήνες του χρόνου. Θυμάται το 1940 που άκουγε τα αεροπλάνα των Ιταλών να διασχίζουν τον αμοργιανό ουρανό.
Γεννημένος το 1958, ο Μανώλης Νομικός μιλάει για την ψυχή του ανθρώπου, που όσο και αν το σώμα έχει βασανιστεί, εκείνη μπορεί και βρίσκει τη δύναμη να συνεχίζει. Σημείο αναφοράς στη ζωή του το βαρύ επεισόδιο οξείας μηνιγγίτιδας, που κόντεψε στα 19 του να τον στείλει “ψηλά”, όπως λέει.
Όταν ο κυρ Γιάννης τελείωσε το Δημοτικό, ο πατέρας του τον πήγε στα δώδεκά του σε έναν τεχνίτη ναυπηγοξυλουργικής στα Κατάπολα για να μάθει να φτιάχνει βάρκες. Έμεινε κοντά σε αυτόν μόνο δύο χρόνια, γιατί δεν μπορούσε να πάρει ούτε μία σοκολάτα μετά από τόση δουλειά, λέει, κι ένα παιδικό παράπονο ξεπηδάει μέσα απ’ τον χρόνο.
Γεννημένος το 1955, ο Νικόλας Οικονομίδης, ολοκληρώνει το δημοτικό αλλά δεν συνεχίζει το Γυμνάσιο εξαιτίας της οικονομικής αδυναμίας των γονέων του να τον στείλουν στον παραδίπλα οικίσκο να μείνει και να ζήσει εκεί. Από τα εννέα του, εργάζεται σε καΐκια, σε αλώνια και σε χωράφια, κάνοντας παράλληλα ό,τιδήποτε άλλο μπορούσε να του εξασφαλίσει το μεροκάματο.
Τι να πει κανείς για την απλότητα, την αγνότητα, τη λιτότητα και την αγάπη που έχει μέσα στην καρδιά του ο Παύλος Γαβαλάς; Homo homini lupus, είχε πει ο Hobbes, ο άνθρωπος δηλ. είναι λύκος απέναντι στους άλλους ανθρώπους, και το πόσο αληθινό είναι αυτό το ρητό το απέδειξε η ιστορία.
Ήταν παραμονή Χριστουγέννων, τότε που ακόμη ζούσε με την οικογένειά του στην Ελβετία, όταν έφυγε από το σπίτι πάνω στην μοτοσυκλέτα, για να βρει ένα από εκείνα τα 20άρια πακέτα με τα τσιγάρα που κάπνιζε. Η μοτοσυκλέτα του ήταν μοντέλο γρήγορο και εκείνος ήξερε πώς να λύνει και να δένει ένα τέτοιο μοντέλο, με τα ίδια του τα χέρια.
Η αγάπη για τον τόπο της και η επιθυμία της να περιβάλλεται αυτός από δραστήριους και μορφωμένους δημότες με ιστορική συνείδηση, οικολογική ενσυναίσθηση και πολιτιστική ευαισθησία, σηματοδοτεί το όνομα της Μαρίας Κάκαλης, της νεότερης δημοτικής συμβούλου του Άη Στράτη στα 23 έτη της (2010) αλλά και δημάρχου στα 27 της (2014).
Ο άνθρωπος που συγκεντρώνει στο πρόσωπό του λόγω του επωνύμου του σπουδαία ιστορική μνήμη, δεν θα μπορούσε να βιώσει το πλείστον της ζωής του πουθενά αλλού παρά στον Άγιο Ευστράτιο ή Άη Στράτη, το πιο απομονωμένο νησί του Αρχιπελάγους, 18 μόλις ναυτικά μίλια από την υψιπύλεια Λήμνο.
Σε αυτό το μυστικιστικό τοπίο γεννήθηκε και βίωσε την ενηλικίωσή του ο Σαράντος Σαράντος. Το όρος Σάος ή αλλιώς Φεγγάρι έμελλε για εκείνον να γίνει από λίκνο μέχρι συμπορευτής ονείρων κι απόηχος φίλου σιωπηλού κι εχέμυθου. Ανέβηκε το βουνό κάνοντας τα πρώτα του βήματα κι έκτοτε, παρέα με τον αδελφό του Γιάννη, τα πόδια του το θώπευσαν αμέτρητες φορές νύχτα και με κλειστά τα μάτια.
Άνθρωποι που έχουν βιώσει τον φόβο και τη φρίκη, όμως έχουν σωθεί και ως αντάλλαγμα γίνονται χρήσιμοι, δεν έχουν παρά μία θέση στον ουρανό, ν’ αστράφτει η μορφή τους.
Θαρρείς πως βλέπεις απ’ τα μάτια του νερό να τρέχει, πως βλέπεις από τα αυλάκια του προσώπου του όλη του τη ζωή να ρέει αφηγηματικά. Σαράντα χρόνια νεροκόπος ο Στράτος Σταφύλλας μοίραζε νερό στον Προφήτη Ηλία, ενώ πρωτύτερα για να εξασφαλίσει την τροφή του καθάριζε τα αυλάκια των κατοίκων του χωριού.
Tη δύναμη της ψυχής του κύριου Αντώνη δύσκολα τη συναντάς… Για τα όσα άντεξε, όσα δημιούργησε και αυτός που τελικά έγινε και γνωρίσαμε εμείς, στα 93 του. Μέσα στις κακουχίες του, έβρισκε στήριγμα στη μουσική και όταν κάποτε μπάρκαρε για τη Χαβάη, κόντεψε να χάσει την επιστροφή, γιατί ήθελε πολύ να μάθει να παίζει χαβανέζικα μουσικά όργανα.
Η Χρύσα Καζάλα ζει στο βουνά ατενίζοντας τη θάλασσα από ψηλά, στον δικό της προστατευμένο κόσμο που γνωρίζουν μόνο οι καρδιακοί της φίλοι. Το επώνυμο κρατάει από τον 16 αιώνα, οι πειρατές έδεσαν τον προπάτορά της στο κατάρτι για να τον εκτελέσουν, γιατί μοίραζε κρυφά φαγητό στο πλήρωμα, όμως είχε σουρουπώσει και οι μουσουλμάνοι δεν σκότωναν μετά την δύση.
Τα μάτια του έχουν δει πιο πολύ θάλασσα παρά στεριά σαν να ταξιδεύουν με την ταχύτητα της ή το αντίστροφο. Το χαμόγελό του πληθωρικό, δεσμευτικό σαν τον ήλιο, άγριο σαν τους αέρηδες και τις φουρτούνες που το δοκιμάζουν. Οι δικοί του, πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, ψαράδες και εκείνοι από την άλλη μεριά του Αιγαίου.
Γεννημένος το 1943 κι οκτώ μόλις χρονών ο Φώτης ήταν στη Λήμνο βοηθός αλιέων. Δέκα χρόνια αργότερα θ’ ακούσει για μια δουλειά στη Βόρειο θάλασσα, όπου και πήγε. Κι εκεί που νόμιζε πως θα’ βγαζε ψαράκια απ’ το νερό κοιτάζοντας το μπλε του ουρανού, η μοίρα του επεφύλαξε να πιάνει ρέγγες με βαρυποινίτες σε δρομολόγια θανάτου.
Μέσα στα καΐκια ο Κώστας έγραψε την προσωπική του ιστορία. Εδώ και 67 χρόνια τώρα, ψαρεύει και γελάει με την ίδια παρέα. Μαζί ζήσανε τις περιπέτειες, μαζί και τις φουρτούνες. Ακόμα και τις άσχημες στιγμές, σήμερα τις θυμάται και γελάει.
«Γιατί να τα χιλιάσω;» Δεν βρίσκει στα χρόνια που μετράει το νόημα της ζωής ο κύριος Θωμάς. Είχε από μικρός το βάρος της οικογένειας, και από τα 10 του έκανε όποια δουλειά μπορούσε, για χρήματα ή για ανταλλαγή. Κατέληξε σαγματοποιός, έφτιαχνε πέταλα από λαμαρίνες, δεν είχαν αμάξια τότε, και γι αυτό ήταν απαραίτητος.
Για τον κύριο Δημήτρη η γλύκα της θάλασσας του Αιγαίου δεν υπάρχει πουθενά. Η φτωχιά προκυμαία όπου μεγάλωσε τον έριξε στη ναυπηγική. Καραβομαραγκός στο επάγγελμα, έμαθε το Αιγαίο από τις ιδιαιτερότητες της κάθε βάρκας, φτιαγμένη για τις ανάγκες του νησιού της, άλλη η μορφή της θάλασσας σε κάθε έκτασή της.
Η πόρτα στο σπίτι της μένει όλη τη μέρα ανοιχτή, δεν έχει φόβο στο νησί λέει. Τρία σπίτια παρακάτω παίζει το «Μουρμούρικο ζεϊμπέκικο» του Γιάννη Χαλικιά και ο ήχος του γεμίζει το δωμάτιο, προσκαλώντας το καναρίνι στο κλουβί να συνοδεύσει το μπουζούκι.
Με τα δυο της χέρια καθαρίζει σήμερα στα 83 της 500 κιλά μαστίχα κάθε χειμώνα, μέχρι να μείνει απ' αυτά μόνο «διαμάντι». «Τα λεφτά για να βγούνε έχουν αγωνία» και αυτή η σκέψη την κράτησε για εικοσιπέντε ολόκληρα χρόνια μακριά από την πατρίδα της, την Χίο.
Ενα απο τα θρυλικότερα βιολία του Αιγαίου και της Ελλάδας o Σκάτζακας έπιασε πρώτη φορά το βιολί στα 8 του. Αυτοδίδακτος ή μαλλον είχε για Δάσκαλος του στο βιολί την Ικαρία και την ανάγκη του να εκφράσει την λυρική απλότητα και τις χαρές του τόπου του.
Ο κυρ Γιάννης γνώρισε τη ζωή στην κατοχή, κι έτσι έμαθε να την αγαπά πολύ. Αν και δεν πείνασε, ακόμη θυμάται τι έτρωγε - και πόσο. Ένας άνθρωπος απλός, της γης και της θάλασσας. Έχει τέτοιο πάθος για το χορό, που όταν τον βαστούσαν τα πόδια του, έπαιζε η μουσική και πετούσε- έτσι έγινε και άνθρωπος του αέρα.
Ο Μεταξάς ανήκει σε εκείνους τους ανθρώπους που αν και οι Μοίρες δεν χόρευαν πάνω από την κούνια τους, εκείνος σε πείσμα όλων έγινε ένας σκληρός βιοπαλαιστής που θέριευε τις φουρτούνες στα βαπόρια. Όπως εκείνη που τον στιγμάτισε στο ταξίδι από την Ιταλία στη Νέα Υόρκη και δε λέει να ξεριζώσει απ τη μνήμη του.
Δημήτρης, αγιογράφος: Γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά, τα πιο καθοριστικά χρόνια της ζωής του στην Παραμυθιά Ηπείρου, μέσα στην πέτρα και την φτώχεια, χωρίς όμως να ξέρει πως ζει φτωχικά γιατί όπως λέει ό,τι ήθελε το είχε.
Η Αληθινή ήρθε από τη Γερμανία στη Σαντορίνη για διακοπές αγνοώντας ότι εκεί θα βρει το πεπρωμένο της. Από τις πρώτες κιόλας μέρες στο νησί, γνώρισε το σύντροφό της, Δημήτρη, με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά, την Ηλιαχτίδα, τον Απόλλωνα και τον Οδυσσέα.
Ο Ταρίκ αγαπάει πολύ τη θάλασσα. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια αλλά τα τελευταία 30 χρόνια ζει στη Σαντορίνη, όλη του τη ζωή δίπλα στη θάλασσα. Είναι από τους πιο γνωστούς μαραγκούς του νησιού και τον συναντήσαμε στο λιμανάκι του Εξομύτη να κάθεται σε μια ψάθινη καρέκλα επάνω σε μια ψαρόβαρκα συντροφιά με συμπατριώτες του ψαράδες.
Έχει τιμηθεί από πανεπιστήμια και ακαδημίες σε Ελλάδα και εξωτερικό. Είναι διακεκριμένος αρχαιολόγος, πολυδιαβασμένος και πολυβραβευμένος συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, ποιητής και σπουδαίος συλλέκτης, μα πάνω από όλα είναι Άνθρωπος με σπάνιες ευαισθησίες και τρυφερότητα βγαλμένος από εποχές πιο ρομαντικές και λιγότερο κυνικές.
Ο Λεωνίδας έχει φάει και έχει δώσει πολύ ξύλο στο ρινγκ και έχει δεχτεί πολλά χαστούκια απ’ τη ζωή. Το βλέπεις στο πρόσωπό του και στο λέει και ο ίδιος με μια δόση υπερηφάνειας.
Τα μελίσσια μαζί με τη γυναίκα και τη μικρή Ειρήνη του είναι η ζωή του όλη. Άρχισε να ασχολείται με το μέλι από τα 11 του, όταν επισκέφτηκε για πρώτη φορά συγγενείς μελισσοκόμους στη Φολέγανδρο.
Μια υπερβατική μορφή που καταφέρνει να αποκαλύψει μια διαφορετική προσέγγιση αναζητώντας τον ψυχικό πλούτο μακρυά από τα υλικά αγαθά. Ένας γνήσια ασκητικός θεματοφύλακας και ραψωδός της γνώσης και της ιστορίας του ελληνικού πνεύματος.
Για τον Αποστόλη ο χορός είναι ιεροτελεστία. Ξέφρενα βήματα μιας ελεύθερης ψυχής που συνδέουν αρμονικά το τώρα με το πριν και τα μελλούμενα.
Ξεκίνησε από μικρός να δουλεύει ως ψαράς, έχοντας πάντα πολλή αγάπη για τη θάλασσα και τη μικρή του βάρκα. Η γέφυρα από το καΐκι του στέκει ακόμα αγέρωχη στο άγριο τοπίο πάνω από το εργαστήριό του ατενίζοντας το Αιγαίο.
Όταν η κυρά Δέσποινα ερχόταν στη ζωή το 1930, τίποτα δεν προμήνυε τις καινοτομίες που θα έφερνε στο νησί. Δύσκολα παιδικά χρόνια, βαρβαρότητες από τους Ιταλούς και η εγκατάλειψη του σχολείου την οδήγησαν σε ένα φιλανθρωπικό έργο που έμεινε χαραγμένο στη «μνήμη» του νησιού.
Η Μαρία γεννήθηκε το 1949 στη Χίο και είχε μια πολύ όμορφη και ήρεμη ζωή μέχρι το 1984 που έχασε ξαφνικά τον άνδρα της. Ο δρόμος της την έβγαλε στην Αθήνα για δύο χρόνια, όπου έζησε με τους γιούς της και την οικογένεια της αδερφής της.
Με έντονη ζωή και συναισθήματα από τα εφηβικά του χρόνια, ο κύριος Νίκος είναι ένας άνθρωπος ζωντανός και δραστήριος, αεικίνητος. Δουλευταράς βιοποριστικά, δουλευταράς και από ευαισθησία. Έχει μάθει να προσφέρει σε ό,τι αγαπά. Στις γυναίκες, και στον τόπο του.
Αυτοπροσδιορίζεται εύστοχα ως μετά-αστός που μέσα από μια εσωτερική προεργασία κατάφερε να κλείσει τον κύκλο της πόλης και να μετατοπίσει το κέντρο βάρους στον Αιγιακό χώρο. Ζει στον ορεινό όγκο της Άνδρου στο σπίτι που έχτισε με τα χέρια του και προσπαθεί και ως ένα σημείο έχει καταφέρει να βρει τον σωστό ρυθμό των πραγμάτων.
Γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια στο Ακρωτήρι και έπειτα στα καράβια. Όλα ήταν αφιλόξενα και λίγοι ήταν που δεν τον κυνήγησαν και που δεν τον πλήγωσαν. Ακόμα αναρωτιέται γιατί να υπάρχει τόση κακία στον κόσμο, γιατί οι ψυχές των ανθρώπων να είναι τόσο μολυσμένες.
Έχει ζήσει φριχτά πράγματα, μπροστά στα παιδικά της μάτια εκτυλίχθηκαν τα πιο απάνθρωπα και βίαια σκηνικά του 20ού αιώνα. Μέσα της γεννήθηκαν εφιάλτες που την αρρώσταιναv και δεν την άφηναν να ζήσει.
Παρ’ όλο που έκανε 4,5 χρόνια στα βαπόρια και έχει ζήσει πολλά χρόνια στην Αθήνα, στη Νέα Υόρκη και στην Ιταλία, δεν ήξερε και δεν έμαθε ποτέ να ζει στην πόλη μακρυά από την φύση.
Ο Παπά-Γιάννης ο Μεσαριανός ακάματος φάρος πνευματικότητας μέσα από την προσωπική του διαδρομή και παρουσία φωτίζει συνδετικά το παρελθόν με το παρόν της Άνδρου.
Την πρεσβυτέρα την πρωτοσυναντήσαμε μόλις είχε αρμέξει την κατσίκα της και έδινε το γάλα στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Η πρώτη της φράση ήταν «Άμα έχεις ψωμί και λάδι όλα γίνονται».